MODELE DECYZYJNE

WPROWADZENIE

Modele decyzyjne, choć znane i stosowane od dawna, dopiero niedawno doczekały się standaryzacji, zarówno od strony notacyjnej jak i technik pozwalających na skuteczne nimi zarządzanie. W metodyce OMNIS, modele decyzyjne stanowią integralny obszar analizy biznesowej jednakże będący w silnej integracji z przebiegami procesów biznesowych.

W procesach biznesowych czynności, bazujące na ustalonych kryteriach i prowadzące do wyznaczenia jednoznacznej decyzji, stanowią podstawę do opracowania modeli decyzyjnych. Nie dla wszystkich działań, prowadzących do wyznaczenia decyzji, będzie możliwe albo uzasadnione określenie reguł decyzyjnych. Przykładem takich działań są działania bazujące na wiedzy eksperckiej, gdyż w ich przypadku praktycznie nie można jasno określić kryteriów. Reguły decyzyjne mają również zastosowanie w przedstawianiu złożonych obliczeń – wtedy ich zastosowanie sprowadza się do wyznaczenia wyniku obliczeń, np. wyznaczenie rabatu dla klienta. Konstrukcją BPMN dedykowaną odwołaniom do reguł decyzyjnych jest zadanie reguły biznesowej (ang. Business Rule Task) oznaczone jako (1) na poniższym diagramie. Zastosowanie konstrukcji pozwala na oddzielenie logiki decyzyjnej od opisywanych procesów. Wnioskowanie, prowadzące do wyznaczenia decyzji, od której zależy wybór ścieżki w procesie, jest przedstawiane za pomocą zadania reguły biznesowej oraz bramy decyzyjnej, oznaczone jako (2). Nazwa bramy jest pytaniem decyzji, zaś warunki przepływów z niej wychodzących powinny odpowiadać wartościom decyzji. Natomiast w przypadku reguł wyznaczających wynik obliczeń brama decyzyjna nie ma zastosowania. Rysunek 17 przedstawia przykładowe zadanie reguł biznesowych wraz z bramą decyzyjną, pozwalającą na wybór scenariusza przebiegu procesu na podstawie wyniku zwróconego przez zadanie reguł biznesowych.

Powiązanie reguł decyzyjnych z przebiegiem procesu biznesowego należy rozpatrywać z dwóch perspektyw – przebiegu procesu biznesowego oraz danych przetwarzanych w jego trakcie. Rysunek poniżej przedstawia powiązanie reguł decyzyjnych z artefaktami analizy biznesowej, tj. przebiegami procesów biznesowych oraz modelem pojęć. Modele/reguły decyzyjne istotne z punktu przebiegu procesu biznesowego powinny być jawnie skojarzone z miejscem, w którym dana logika decyzyjna jest istotna. W przypadku metodyki OMNIS, rekomendującej stosowanie standardów BPMN oraz DMN, skojarzenie jest realizowane przez wykorzystanie zadania reguły biznesowej (BPMN) skojarzonym z określonym modelem decyzyjnym (DMN). Informacje potrzebne do ewaluacji logiki decyzyjnej powinny być dostępne w ramach zadania reguły biznesowej, co sprowadza się do konieczności powiązania z zadaniem danych wejściowych (3). Odwołania do tych samych danych wystąpią także na modelu decyzyjnym. Dane wejściowe wykorzystywane w przebiegać procesów oraz na modelach decyzyjnych w metodyce OMNIS powinny mieć bezpośrednie relacje z elementami modelu pojęć (4), który precyzuje ich znaczenie oraz wskazuje jakie informacje o danym pojęciu oraz pojęciach powiązanych są „znane” organizacji. Z kolei warunki skojarzone z warunkowymi przepływami sekwencji wychodzącymi z bramy, powinny bezpośrednio odzwierciedlać wyniki logiki decyzyjnej (2). Wprowadzenie takich praktyk, w części wynikających z doświadczeń firmy AION, a w części z samych standardów, czynią model analizy biznesowej spójnym w omawianym obszarze.

Zasady tworzenia wymienionych zależności zostały przedstawione na przykładzie identyfikowania pełnomocnika w procesie bankowym. 

Zasady stosowania reguł decyzyjnych na etapie analizy biznesowej:

1. Nazwa czynności, która jest miejscem zastosowania reguł decyzyjnych, jest tożsama z nazwą wyniku tabeli decyzyjnej (1). Z czynnością jest związane pytanie wraz Wyjątek stanowi czynność, obliczająca wynik na podstawie tabeli decyzyjnej.
2. Wybór ścieżki procesu biznesowego Po czynności wyznaczającej decyzję, która określa wybór ścieżki procesu biznesowego, występuje brama decyzyjna, której nazwa jest zgodna z pytaniem decyzji, zaś przepływy wychodzące mają warunki zgodne z wartościami decyzji, tj. wynikami tabeli decyzyjnej (2).
3. Kryteria tabeli decyzyjnej bazują na danych przetwarzanych w procesie biznesowym, przedstawianym na diagramie BPMN w postaci obiektów lub magazynów danych, które z kolei odwołują się do modelu pojęć. Z tego względu należy jawnie wskazać, jakie dane służą
   do wyznaczenia decyzji, łącząc je asocjacją danych z zadaniem reguły biznesowej (3).
4. Każde kryterium tabel decyzyjnych odwołuje się przez daną wejściową zadania reguły biznesowej (obiekt lub magazyn danych) do modelu pojęć. Wyznaczenie wartości kryteriów definiuje się przez konstrukcję wywołania, będącą częścią logiki decyzyjnej. Pierwsze pole wywołania wskazuje tabelę decyzyjną, której kryteria (3) są definiowane przez kolejne wiersze, które składają się z dwóch kolumn: nazwy kryterium tabeli decyzyjnej oraz wyrażenia go wyznaczającego.
5. Wyrażenia wywołania, definiujące kryteria tabeli decyzyjnej, mogą być zapisywane w języku naturalnym. Natomiast dedykowanym językiem jest język FEEL, uwzgledniający notację kropkową do odwoływanie się do modelu pojęć. Wyrażenia języka FEEL można swobodnie konwertować na język naturalny i na odwrót.

Przykładowe wyrażenie FEEL

if instanceOf Dokument tożsamości in [Paszport, Dowód osobisty]

then Akceptowalny else Nieakceptowalny

można zapisać słownie jako Dokumentem tożsamości, który jest akceptowalny, jest paszport, dowód osobisty.

Opisane zasady bazują na rekomendowanych przez metodyka OMNIS standardach: BPMN, DMN oraz UML, w przypadku modelu pojęć, natomiast mają charakter uniwersalny. Oznacza to, że dysponując określonym zestaw środków do modelowania (często determinowanym wykorzystywanym narzędziem), zasady te można implementować na różne sposoby. Przykłady sposobów wprowadzania takich reguł w popularnych narzędziach do modelowania będą prezentowane we wpisach znajdujących się poniżej.

Rola techniki w metodyce OMNIS

Modele decyzyjne w metodyce OMNIS są traktowane jako narzędzia facylitacyjne i specyfikacyjne. W kontekście facylitacji, stanowią bardzo skuteczny sposób pozyskiwania oraz systematyzowania wiedzy odnośnie zasad podejmowania określonych decyzji biznesowych. W obszarze specyfikacyjnym, w przypadku nietrywialnej logiki decyzyjnej w ogromnym stopniu upraszczają opisy przebiegów biznesowych.

Wykorzystywane języki i narzędzia

Wykorzystywanym w OMNIS środkiem wyrazu, umożliwiającym zapis modeli decyzyjnych jest DMN. Aczkolwiek, w przypadku narzędzi do modelowania, które nie wspierają tego standardu, notacja jest dostosowywana do specyfiki każdego z narzędzi.

UŻYTECZNE TECHNIKI